MODD MYNEGOL
Mewn cywair ffurfiol mae rhediad dod yn seiliedig ar y bôn deu- :
Diflannodd -t o derfyniad 3ydd lluosog pob berf ac arddodiad rhediadol mewn cyfnod cynnar a datblygodd y rhagenwau ôl hwy, hwythau yn nhw, nhwythau. Ni chlywir -t mewn llafar bob dydd ond un o nodweddion yr iaith lenyddol safonol yw sylweddoli -t yn nherfyniad y 3ydd lluosog.
| Amser Presennol | Amser Amherffaith | ||
| Un. | Llu. | Un. | Llu. |
| deuaf | deuwn | deuwn | deuem |
| deui | deuwch | deuit | deuech |
| daw | deuant | deuai | deuent |
| Amhersonol: deuir | Amhersonol: deuid | ||
Ceir ffurfiau talfyredig, yn ogystal, yn yr iaith ysgrifenedig sy'n ymdebygu i ffurfiau a ddigwydd ar lafar yn enwedig yn llafar gogledd Cymru:
|
Un.
|
Llu.
|
Un.
|
Llu.
|
|
dof
|
down
|
down
|
doem
|
|
doi
|
dowch, dewch
|
doit
|
doech
|
|
daw
|
dônt
|
dôi
|
doen
|
|
Amhersonol: doir
|
Amhersonol: doed
|
||
Ar lafar ac mewn ysgrifennu anffurfiol gellir sylweddoli -m yn 1af lluosog pob un o amserau'r ferf gan -n .
Diflannodd -t o derfyniad 3ydd lluosog pob berf ac arddodiad rhediadol mewn cyfnod cynnar a datblygodd y rhagenwau ôl hwy, hwythau yn nhw, nhwythau. Ni chlywir -t mewn llafar bob dydd ond un o nodweddion yr iaith lenyddol safonol yw sylweddoli -t yn nherfyniad y 3ydd lluosog.
Mae -f yn colli mewn ysgrifennu anffurfiol ac yn aml ar lafar.
Yn y tafodieithoedd ac mewn ysgrifennu sy'n adlewyrchu arferion llafar ceir bonau yn -l, -s-, -th- ar gyfer amherffaith mynegol dod:
| delen, desen, dethen am ‘deuwn’ |
| delet, desen, dethen am ‘deuit’ |
| dele, dese, dethe am ‘deuai’ |
| delen, desen, dethen am ‘deuem’ |
| delech, delech, dethech, am ‘deuech’ |
| delen, desen, dethen am ‘deuent’ |
Amser Gorffennol
|
Un.
|
Llu.
|
|
deuthum
|
daethom
|
|
daethost
|
daethoch
|
|
daeth
|
daethant
|
|
Amhersonol: daethpwyd
|
|
Ar lafar gellir dewis des yn y cyntaf unigol; gellir dest yn yr 2il berson unigol. Digwydd y ffurfiau hyn yn ogystal yn yr iaith ysgrifenedig ac eithrio mewn cywair tra ffurfiol. Ceir hefyd dois = des, doist = dest. Ar lafar ceir bonau yn -l-, -s-, -th-, er enghraifft:
| delon, deson, dethon am ‘daethom’ |
| deloch, desoch, dethoch am ‘gwnaethoch’ |
| delon, delon, dethon am ‘daethant’ |
Amser Gorberffaith
|
Un.
|
Llu.
|
|
daethwn
|
daethem
|
|
daethit
|
daethech
|
|
daethai
|
daethent
|
|
Un. daethid
|
|
MODD DIBYNNOL
|
Amser Presennol
|
Amser Amherffaith
|
||
|
Un.
|
Llu.
|
Un.
|
Llu.
|
|
delwyf
|
delom
|
delwn
|
delem
|
|
delych
|
deloch
|
delit
|
delech
|
|
dêl, delo
|
delont
|
delai
|
delent
|
|
Amhersonol: deler
|
Amhersonol: delid
|
||
MODD GORCHMYNNOL
|
Un.
|
Llu.
|
|
1)---
|
deuwn, down
|
|
2) tyr (e) d
|
deuwch, dowch, dewch
|
|
3) deued, doed, deled
|
deuent, doent, delent
|
|
Amhersonol: deuer, doer, deler
|
|
|
Berfenw dyfod, dod, dywad (dwad taf.)
|
|
|
Ansoddair berfol dyfodol
|
|
Yn ysgrifenedig ac ar lafar yn y de ceir dere yn yr 2il unigol.
Enghreifftiau:
| Wyt ti'n meddwl y down ni drwy hyn? | Do you believe that we will come through this? |
| Daethai ag agwedd gadarnhaol i’r trafod | He had brought a positive attitude to the discussion |
| Dowch at y drws | Come to the door |
| A ffordd deson ni nôl gartre? | And how did we return home? |
|
Cethe hi’r clod i gyd
|
She would have the all the praise |
|
Dewch â photel
|
Bring a bottle |